Ø Quyền sở hữ
u trí tuệ, luật bản quyền, độc quyền và vi phạm bản quyền. Đây luôn luôn là một thách thức với không chỉ riêng VN, để giải quyết được thực sự không đơn giản, khi mà tài chính của chúng ta còn eo hẹp, chúng ta cần tiền mặt để phát triển kinh tế. Tuy nhiên, nếu không làm mạnh điều này, sẽ gây “tác dụng ngược lại” đó là không bảo vệ được thành quả, công sức nghiên cứu của đội ngũ các nhà khoa học, lập trình viên, các công ty tư nhân. Sẽ không kích thích họ đầu tư vào nghiên cứu mà thay vào đó là thúc đẩy hành vi “trộm cắp” bản quyền. Đó là cái hại lâu dài mà để khắc phục nó có lẽ còn phải trả cái giá đắt hơn. (có người đã đùa rằng, có lẽ nếu ở VN có một Microsoft, một bill gates thì chưa chắc ông này đã làm đựoc những đièu như làm được ở Mỹ do trở ngại về bản quyền, trở ngại về văn hóa, lỗi sống.. của VN. Đó là một câu nói đùa đáng phải suy nghĩ nếu chúng ta không muốn làm thui chột những tài năng, bởi lẽ, để nghiên cứu ra một sản phẩm, một phầm mềm, có thể sản phẩm ấy, gắn liến với sự tồn tại hay lụi bại của cả một doanh nghiệp, của cả một đội ngũ tài năng và tâm huyết, có thể những bông hoa ấy sẽ tàn trước khi kịp đem lại thành “quả” (hay ngoại tệ) cho VN, bởi họ không còn kinh phí hay đơn giản là công trình của họ bị “bán tràn lan trên vỉa hè”! Đây thực sự là thách thức, nếu không không nói là một trong những điều kiện tiên quyết để không chỉ phát triển TMĐT nói riêng mà trong cả việc phát triển khoa học kỹ thuật made in Viet Nam.
Chúng ta cũng không khó có thể nhận ra được những hành động cụ thể của nhà nước thời gian gần đây không chỉ để nâng cao “ý thức” người dân về “bản quyền” mà còn là những hành động thiết thực, kích thích sự sáng tạo, nghiên cứu trong giới sinh viên, giảng viên, nhà khoa học và mọi tầng lớp nhân dân.
Ø Tiếp đó là những hạn chế về mặt pháp lí và chính sách. Những năm gần đây đã có một vài dự thảo hoặc một vài bộ luật liên quan được thông qua tác động tương đối đến TMĐT. Nhưng Chưa có một chính sách phát triển TMĐT VN nào mang tính “dài hơi” và “thực chất”, đó chỉ là những mục đích là vào năm bao nhiêu sẽ có bao nhiêu người, bao nhiêu doanh nghiệp sử dụng internet, có websites, có buôn bán qua mạng, rồi đến 2010 các cơ quan chính phủ sẽ phải đi đầu trong việc mua bán qua mạng.Tất cả những đièu đó làm cho người ta “nghĩ” rằng có vẻ như Việt Nam “chưa vội” đẩy mạnh TMĐT thì phải?
Ø Và một lần nữa cần chú ý rằng, theo tôi Việc đâù tiên để xây dựng TMĐT là “giáo dục”, nhưng với những thứ mà chúng ta thấy hiện nay, có lẽ những người cần được đi “tập huấn”, những người cần hiểu được vai trò, ý nghĩa và sức mạnh của TMĐT đầu tiên phải là lãnh đạo các cấp, các ngành, và có lẽ cả ngành giáo dục nữa. Chúng ta cần có những người lãnh đạo hiểu,và biết tận dụng cơ hội mà TMĐT mang lại.
Ø Kéo theo những chính sách “thiếu quyết tâm” đó là sự thiếu vắng của “hầu như tất cả” những điều kiện
để có thể phát triển TMĐT “thực sự” tại Việt Nam. Đó không chỉ là cơ sở hạ tầng CNTT bình thường , mà đó còn là sự trì trệ của ngân hàng, của các tổ chức tín dụng trong việc cung cấp các dịch vụ hõ trợ TMĐT, sự quan tâm “hời hợt” của các doanh nghiệp, sự phát triển “tự phát” của một số loại hình TMĐT VN.
Ø Doanh nghiệp hiện nay, đang “chờ” để “xem” những chính sách của nhà nước về TMĐT như thế nào rồi sau đó mới “dám” đầu tư mạnh tay cho TMĐT. Ngân hàng thì thấy miếng bánh còn nhỏ lại “khó nuốt” nên cứ chần chừ. Còn nhà nước mình thì hình như vẫn còn “ung dung” quá. Có lẽ chúng ta phải áp dụng theo nguyên tắc hành đọng “thời chiến”, vì với tốc độ phát triển công nghệ hiện nay, chờ được “chính sách” thì có lẽ “Lào hay Campuchia” biết đâu sẽ “vượt mặt” chúng ta chứ chưa nói đến việc Việt Nam sẽ chiếm lĩnh thị trường TG. Hãy coi việc phát triển TMĐT và đâu tư cho giáo dục “có định hướng” là quốc sách, là ưu tiên hàng đầu nếu muốn tận dụng cơ hội và “khỏi lạc hậu”. Đây không phải là lúc “dò đá qua sông” mà là lúc cần “dám nghĩ dám làm”. Hãy biến những dự định, những tham vọng thành hiện thực bằng hành động.
Ø Việc thiếu vắng (đang nghiên cứu) về một chuẩn về thanh toán nào tại Việt Nam là một trong những trở ngại lớn nhất. .(khi theo chuẩn nước ngoài sẽ rất bị động trong công nghệ, đặc biệt là bản quyền) phương thức thanh toán, và hạ tầng công nghệ để sử lí các giao dịch dạng này cũng là điều kiện tiên quyết đầu tiên để có TMĐT. (phải xd nhiều hình thức thanh toán để phục vụ nhu cầu khách hàng) Ví dụ, khách hàng có thể được phép lựa chọn giữ thanh toán qua thẻ, hay qua dịch vụ điện thoại xác nhạn tài khoản tại ngân hàng. Một số site thậm chí còn chấp nhận một bản fax,
một e-mail hay một thư in ấn trong một phong bì có niêm phong. hanh toán dựa trên giao thức SET sẽ thực sự trở thành một phương pháp kinh tế nhất đối với các nhà kinh doanh.
Ø Mặc dù cổng thương mại điện tử VN đã được khai thông, tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề về thủ tục và kĩ thuật còn đang gây tranh cãi, ví dụ như việc sử dụng chữ kí số, việc xây dựng mạng lưới tổ chức cung cấp dịch vụ chứng thực (CA), bao gồm (CA) phục vụ cho các tổ chức, và các cá nhân có nhu cầu, về trách nhiệm, quyền hạn, và trách nhiệm dịch vụ sau khi giải thể, số vốn tối thiểu để một doanh nghiệp được làm dịch vụ (CA), tất cả mới đang dừng ở mức dự thảo và còn nhiều vấn đề gây tranh cãi.
Ø Quản lí các cửa hàng ảo, doanh nghiệp ảo, tài sản ảo và một hệ thống chứng thực chất lượng cao! Trong điều kiện sử dụng thẻ tín dụng, cơ quan chứng thực chủ sở hữu thẻ (CCA) phát hành chứng thực cho người sở hữu thẻ, cơ quan chứng thực người kinh doanh (MCA), phát hành chứng thực cho người kinh doanh quản lý các cửa hàng ảo, và cơ quan chứng thực cổng nốI thanh toán (PCA) phát hành chứng thực cho các nhà cung cấp dịch vụ cổng nối thanh toán. Các CA trên cần các chứng thực cho chính họ từ một CA được xác định trong phạm vi quốc gia, cơ quan được gọi là cơ quan chứng thực địa chính trị (GCA). Để trao đổi các chứng thực trên phạm vi quốc tế, một cơ quan chứng thực nhãn hiệu (BCA) như là VeriSign cần chứng thực cho GCA. Cuối cùng, một cơ quan chứng thực nguồn gốc đơn (RCA) cần chứng thực cho BCA. Cho đến bây giờ, ngườI ta vẫn chưa quyết định được là cơ quan nào sẽ trở thành RCA. Sự chứng thực qua lại giữa các CA đang trở thành phổ biến cho TMĐT quốc tế.
Ø Điều này đồng nghĩa với việc đòi hỏi một sự “chuyển mình” to lớn từ phía các ngân hàng, nếu không muốn “mất đất” về tay các công ty tài chính hay các công ty cung ứng thẻ khác. Điều đó, thậm trí có thể thay đổi không nhỏ các hoạt động của ngân hàng hiện nay. Nó sẽ tạo biến động và ảnh hưởng lớn đến các ngân hàng vốn còn yếu kém về trình độ quản lí, nhân lực, vốn liếng và khoa học kĩ thuật. Và có lẽ đòi hỏi lớn nhất đối với các ngân hàng hay các tổ chức cung cấp các dịch vụ tín dụng đó là việc làm quen với những phương thức thanh toán mới, đặc biệt là “Vi thanh toán”, tức là thanh toán những lượng tiền rất nhỏ khi download nhạc, hoặc tải một phần của kho tài liệu trực tuyến. Sẽ là lí tưởng nếu tất cả các giao dịch được thực hiện bằng thẻ tín dụng, nhưng yếu điểm của dịch vụ này là phí giao dịch thường lớn, đôi khi cố định cho mỗi lần giao dịch, bất kể lượng giao dịch lớn hay nhỏ. Đó chính là cơ hội để “vi thanh tóan” phát triển. Đồng thời cũng là cơ hội để những nhà cung cấp dịch vụ, những websites, những thư viện trực tuyến có thể “kiếm được tiền” bằng cách chia nhỏ cơ sở dữ liệu và bán chúng. Có thể đó chỉ là một bản tin, một cuốn sách,.. một loại thu phí giống như thu phí cho truyền hình cáp.và nó còn mở ra một hình thức quảng cáo thông qua các dịch vụ cung cấp “vi thanh toán”. Có thể chúng ta cũng không nhất thiết phải xây dựng dịch vụ “vi thanh toán” của VN, mà nên sự dụng những dịch vụ đã quen thuộc trên TG, những dịch vụ đã có đông người sử dụng. Có thể tham khảo các dịch vụ của: BitPass Catering, PayPal, Yaga, Peppercoin. Trong đó có lẽ thông dụng nhất là PayPal. Sự ra đời của thẻ tín dụng điện tử, séc điện tử, tiền điện tử, ví điện tử, và việc phải làm quen với những giao thức SSL hay SET, sẽ cho người dân có nhiều lựa chọn hơn trong việc thanh toán trên mạng nhưng đồng thời cũng là thách thức khi mà doanh nghiệp phải có cơ sở hạ tầng đủ mạnh để đáp ứng giao dịch cho tất cả các loại thẻ, đồng thời phải đảm bảo nhu cầu bảo mật cho khách hàng.
Ø Việc gia tăng các hình thức lừa đảo và việc hoạt động của tổi phạm công nghệ cao, tội phạm tri thức. Điều đó đòi hỏi phải xây dựng hệ thống bảo mật và một hệ thống pháp luật nghiê
m khắc và hoàn thiện chống lại các giao dịch mờ ám, và lừa đảo. Việc phát triển của các văn phòng luật,công ty tư vấn về các vấn đề liên quan bản quyền,liên quan tố tụng, cũng như việc thành lập, chuyển đổi các công ty, đặc biệt công ty cổ phần cần được thúc đẩy hơn nữa và luôn cần sự hõ trợ của các cơ quan có liên quan của nhà nước.
Ø Chúng ta cũng không thể không có những biện pháp để kiềm chế và “kiểm soát” những kiểu bong bong dotcom trong tương lai bằng cách tăng cường giáo dục về tài chính cho người dân. Đưa tài chính vào giáo dục trong trường học chẳng hạn. Người dân, nhà đầu tư, chủ doanh nghiệp, cũng phải chuẩn bị sẵn sàng chấp nhận thất bại,thậm trí giải thể, phá sản. Đó là sự trừng phạt dành cho kẻ thua. Nhưng là tất yếu trong kinh doanh.
Ø
Chúng ta cũng cần chú ý đến những biến động xh có thể xảy ra khi quá trình ứng dung TMĐT đi vào mọi mặt của đời sống. Nếu toàn cầu hóa làm ra tăng (thậm trí đến mức không thể chấp nhận) khoảng cách giầu nghèo, thì rất có thể, TMĐT lại là thứ “cô lập” người dân nghèo khỏi những tiện ích, những dịch vụ iện đại và thuận tiện mà nó mang lại. Hay nói đúng hơn, lợi ích của cả toàn cầu hóa lẫn thương mại điện tử dường
như thể hiện rõ trong cuộc sống của giai cấp trung lưu và thượng lưu của xh, người nghèo bị đẩy ra rìa và ngày càng tụt hậu. Điều đó sẽ tạo ra những biên đổi xã hội sâu sắc, khơi mào cho bất bình đẳng và biến động xã hội. Khi số lao động trong ngành dịch vụ giảm đi do ứng dụng CNTT, số người thất nghiếp sẽ tăng, đồng nghĩa việc tạo lên một số người không nhỏ bị đẩy vào cảnh nghèo khó. Khi những người dân không tiếp xúc được với các dịch vụ ngân hàng, y tế, giáo dục, mua sắm (do ứng dụng các loại hình thành toán qua ngân hàng bằng thẻ tín dụng hoặc tiền điện tử),họ thì không có bất kì tài sản gì đảm bảo. Họ có thể bị “BỎ RƠI” khỏi xã hội giống như hình tượng những ngôi làng nhỏ bé, nghèo khó của ẤN ĐỘ, là biểu tượng đối nghịch với những thành phố hiện đại sầm uất cách đó không xa. Đó cũng chính là nguồn cơn cho những hoạt động giao dịch trôi nổi không kiểm soát, và những người lao động bị “bần cùng thực sự”, bởi khi đó họ sẽ không thể kiếm được bất cứ công việc gì mà “không đòi hỏi kĩ năng” cả. Đó là nơi có thể bắt đầu cho những tệ nạn xã hội tình trạng vô chính phủ cục bộ (vùng cấm). Chúng ta cũng sẽ phải đối mặt với việc hình thành các khu nhà ổ chuột, tạm bợ, rách nát, cũng như việc mất ổn định tại một vài khu vực…Đó chính lặt trái của TMĐT, của toàn cầu hóa, mà chúng ta phải khắc phục bằng cách tăng cường đào tạo các kĩ năng cho người dân, để đảm bảo họ có thể “tìm được vị trí của mình trong xã hội”. Đó tưởng chừng là một đòi hỏi “giản đơn” nhưng chưa hẳn dã “dễ dàng”.
Ø Một vấn đề cũng không kém phần nóng bỏng, đó là việc tập trung phát triển các dịch vụ giải trí “gây tranh cãi”. Ngành công nghiệp nội dung số là một ví dụ. Việc đầu tư vào giáo dục, và các loại hình dịch vụ trực tuyến thúc đảy phát triển kinh tế thì hoàn toàn đáng khích lệ, tuy nhiên việc “đầu tư thái quá” để xây dựng một nền “công nghiệp game” cho VN thì “liệu có nên chăng”.? Chúng ta có thể nhìn vào con số 2 tỷ đô thu về từ game của Hàn Quốc và thấy rằng VN có đủ điều kiện để hình thành ngành công nghiệp này. Tuy nhiên, liệu có phải là “lợi bất cập hại”? Trung Quốc đã quyết định kiềm chế ngành công nghiệp game và các dịch vụ đi kèm khi nhìn nhận lại những giá trị nó mang lại liệu có “xứng đáng” với những gì mất đi khi mà một bộ phận không nhỏ thanh thiếu niên
đắm chìm trong game. Dù rằng để “hình thức” thì nhà cung cấp nào, bên cạnh việc quảng cáo game đều “dập” dòng chữ “CHƠI GAME NHỚ GIỮ GÌN SỨC KHỎE”. Nhưng họ lại định nghĩa, một game thành công là một game cho "kẻ ngốc" cũng có thể chơi được. Những game trí tuệ thì lại ít đựoc đầu tư vì nó kén chọn “khách hàng”. HỌ nhỉ nhăm nhăm vào việc xây dựng những game “dễ đánh và lôi cuốn”. Làm sao tiêu tốn được càng nhiều thời gian của người chơi càng tốt. Nhà cung cấp game thì tranh thủ “kiếm lợi”, nhà cung câp đường truyền thì coi như không thấy những tác động tiêu cực của game đến giới trẻ vì lợi ích của mình. Các bậc phụ huynh, cả ngành giáo dục thì thắc mắc, rồi bất lực tại sao con em họ ngày càng sa sút về thể lực và trí lực, ngành càng lãnh đạm với gia đình và thày cô. Sau đó là những hành động, lời nói, lối sống mà chưa ai dậy chúng.
Ø Cho đến hiện tại thì khó có thể đánh giá hêt mức độ tác hại của game đối với giới trẻ VN cũng như TG, nhưng chúng ta cũng có thể thấy “phần nào” tại các cửa hàng café internet và vô khối những vụ đình đám do game và các hình thức giải trí khác mang lại.Báo
chí cũng không tiếc giấy mực khi đề cập tới mặt trái của lĩnh vực này. Vậy ai sẽ lãnh “trách nhiệm” với một thế hệ tiêu phí tuổi trẻ của mình với những thứ VÔ BỔ. Khi họ chợt tỉnh ngộ và “quay đầu lại” thì chính xã hội sẽ là những người phải trả chi phí để “đào tạo lại” họ (tât nhiên là nếu còn có thể đào tạo được)>Liệu một chút lợi nhuận kiếm được có đủ bù đắp cho những hậu quả “rất đắt” mà chúng ta “phải trả” trong một tương lai không xa. Với bản thân tôi, điều đó có lẽ cũng gần giống việc chúng ta “trồng thuốc phiện” vậy. Chẳng biết lợi nhuận bao nhiêu, nhưng có lẽ, cái hại là “nhãn tiền”. Có nên chăng chúng ta lên tập trung vào những ngành “CÔNG NGHIỆP SẠCH” những ngành sẽ mang lại lợi ích cho đất nước trong tương lai chứ không phải làm thui chột tài năng của đất nước. Giải trí không phải là xấu, nhưng chúng ta không phải là Hàn Quốc, càng không phải là Mỹ hay các nước phát triển. Rất, rất nhiều người dân VN đáng sống dưới hoặc xấp xỉ mức nghèo khổ. Các ngành dịch vụ giải trí đem lại lợi nhuận lớn thật, nhưng liệu điều đó có cần thiết? Thay vì ”tìm cách” kích thích nhu cầu giải trí của giới trẻ, kích thích những nhu cầu “xa xỉ” mang lại lợi ích cao cho một số người, thì có nên chăng việc đầu tư xây dựng những thư viện, những cơ sở giữ liệu “thực sự” mang lại lợi ích cho hiện tại và cho tương lai?
Ø Tất nhiên, điều đó cần thiết tới sự đồng thuận của “người tiêu dùng”, bởi các nhà cung cấp sẽ bào chữa rằng, nếu ta không làm thì “thằng nứoc ngoài” vào VN sẽ làm, đây là một trong những ngành “ngon ăn” nhất mà. Vậy, chúng ta thử làm một khảo sát
xem bao nhiêu người dân VN muốn chính phủ chi tiền (hoặc hỗ trợ hoặc cho vay vốn) từ những đồng thuế “đánh gián tiếp” vào họ để đầu tư cho ngành CN game, cho những lĩnh vực giải trí, cho những sản phẩm dịch vụ sa sỉ, những thứ mà có thể đánh mất và bôi đen tương lai của con em họ? Bao nhiêu người đồng ý việc con họ dành thời gian chơi game (ít thôi chứ chưa nói là “thâu đêm suốt sáng”)… Và ngược lại, chúng ta hãy điều tra xem, bao nhiêu người dân VN tình nguyện đóng góp tiền để xây dựng thư viện, xây dựng trường học, tạo cơ sở dữ liệu phục vụ học tập hay các hình thức chăm sóc sức khỏe, đào tạo trực tuyến… mặc dù những lĩnh vực có thể không mang lại lơi nhuận trực tiếp, chí ít là trước mắt.
Ø Không khó để đoán biết câu trả lời, nhưng sẽ “không dễ” để chúng ta thực hiện theo những câu trả lời đó. Vậy “đâu là nguyên nhân”? Và việc phải làm thế nào, tạo sức ép như thế nào, thì xin “gửi lời thỉnh cầu” đến những cơ quan báo chí. Có lẽ chỉ họ mới có thể tạo được một dư luận đủ sức làm thay đổi những gì đã và đang diễn ra. Ai cũng biết là xấu, nhưng không ai phản đối, thì có lẽ chúng ta sẽ buộc phải chấp nhận nó thôi. Thế hệ sau sẽ “buộc phải trả giá” vì những thời gian được tiêu phí một cách vô ìch, khi họ hiểu được nguyên nhân, có lẽ cũng chính là khi chúng ta sẽ phải đối mặt với một làn sóng dư luận mới, một nàn sóng chỉ trích mạnh mẽ việc chúng ta “vô trách nhiệm” trong quá khứ.
Ø Xin dẫn lời của báo VnExpress “Tuy nhiên, tất cả vẫn chỉ là phần nổi của tảng băng trôi. Chúng ta gọi nó là công nghiệp nội dung thông tin nhưng cũng cần phải nhìn nhận lại theo một góc độ khác bởi ứng dụng CNTT là vì mục đích phát triển của chính các lĩnh vực khoa học.” Có nghĩa là chúng ta tập trung đầu tư cho ngành công nghiệp nội dung số trong hiện tại, là đúng, không chỉ đơn giản là vì dó là ngành khả thi mà VN có thể xây dựng thành công với điều kiện hiện tại, mà còn ở việc nó có thể tác động rất tích cực đén việc phát triển của một só ngành quan trọng, nhất là giáo dục. Vì vậy vấn đề là chúng ta là phải phát triển sao cho, về lâu về dài, nó sẽ hỗ trợ để phát triển các ngành khoa học cơ bản, đó mới là một chiến lược “DÀI HƠI”, chứ không phải chỉ chú trọng đến những cái lợi dễ dàng, trước mắt. Theo tôi đây mới chính là những cái mà nhà nứoc PHẢI can thiệp chứ không phải chỉ tập trung cho những dự án “xa xỉ”, những kế hoặc trên mây và những lời phát biểu “êm tai”. Thay vì cố làm sao đạt được những “chỉ tiêu” bằng mọi cách vì nhiều lí do, hãy “tập trung” và những mục đích “dài và căn bản” có thể thay đổi hoặc “tạo dựng” cơ sở dể VN có thể đuổi kịp TG, trước hết là trong một số ngành. Nhưng đó chắc chắn không phải là mía đường, hóa giầu, ô tô hay thậm trí cả xe máy. Hãy nhìn thẳng vào sự thật và đầu tư một cách khôn ngoan và thực tế. Chỉ tiêu phát triển có thể thấp hơn nhiều hiện nay, không quan trọng, nếu điều đó là để phục vụ cho những mục đích lâu dài, đặc biệt là giáo dục.
Cũng xin lưu ý một chút - có thể tôi hơi quá lời - khi "chụp mũ" cho cả ngành CN game - bởi có những game rất có giá trị - về mặt giáo dục và giải trí - nhưng hình như "rất ít" hay không có một nhà cung cấp nào của Việt Nam phát triển mảng game trí tuệ - hay những game "mô phỏng" công việc kinh doanh - đầu tư.v..v
Ø Ngành Viễn thông : mở cửa, cũng đồng nghĩa với việc chấp nhận thách thức từ bên ngoài. Chúng ta hy vọng, những điều mà ngành Viễn thông Ấn Độ đã làm được (đó là xd một cơ sở hạ tầng hiện đại, chi phí thấp, làm nền tảng và cầu nối cho việc phảt triển CNTT của ẤN ĐỘ với TG), cũng sẽ là những điều mà ngành viễn thông VN sẽ làm được.
Ø Ấn độ một đất nước “lạc hậu và trì trệ” trong nhiều năm, là hậu quả của những chính sách sai lầm. Ấn Độ đã làm sai nhiều thứ, nhưng họ đã làm “một thứ đúng” đó chính là GIÁO DỤC việc xây dựng những viện nghiên cứu, những trường đại học “độc lập” và không chịu ảnh hưởng bởi những chính sách về kinh tế, và chính trị. Đáng nói ở chỗ, hệ thống giáo dục này hoạt động rất chất lượng và hiệu quả. Phương Tây biết rõ điều đó. Nếu trước năm 91, xã hội trì trệ bởi quan liêu, hối lộ, bè cánh. Đất nước suy sụp kinh tế và chính trị ấy không thể tạo nổi công ăn việc làm cho đội ngũ trí thức tài năng của mình. Những người này chỉ còn cách tìm cách “chạy sang MỸ” Tại đây họ được tiếp xúc với những công nghệ hiện đại nhất, những tập đoàn khổng lồ nhất, những phương pháp quản lí hiệu quả nhất. Nhưng số lượng người đến được “miền đất hứa” là không nhiều khi phải trải qua những cuộc khảo sát gắt gao của cơ quan ngoại giao Mỹ tại ẤN ĐỘ. Số còn lại chấp nhận những công việc giản đơn, sống leo lét tại quê hương. Mọi sự thay đỏi sau năm 1991, ngành viễn thông Ấn Độ mở cửa, mở đầu cho sự phát triển “thần kì” của nước này. Giá viễn thông giảm mạnh, các nước phương Tây nhận thức được tiềm năng to lớn về “lao động trí tuệ” tại đây, những nguồn vốn khổng lồ dược “rót vào” để khai thác những “cái đầu thông minh” ở đây. Sức hút của Ấn Độ không phải là nguồn nhân lực giá rẻ mà là nguồn nhân lực kĩ thuật cao. Và rõ ràng sức hút ấy lớn hơn nhiều. Nhưng đó chỉ là khúc dạo đầu.
Ø
Sự cố Y2K, rồi sự bùng nổ dotcom, đã tạo “công ăn việc làm” cho vô số thanh niên ẤN Độ. Ban đầu họ sử lí sự cố Y2K - những công việc đơn giản, nhưng tẻ nhạt mà những tập đoàn tại Mỹ không muốn “nhúng tay vào”. Chúng minh được mình, họ tiếp tục “gia công phần mềm”, bảo trì và điều hành những hệ thống lớn của Mỹ. Bong bóng dotcom tan vỡ với các nhà đầu tư trên khắp TG thật không có gì thệ hại hơn. Nhưng với Ấn Độ đó là “cơ hội trời cho”. Đường cáp quang chằng chịt xuyên đại dương là những thứ còn lại sau bong bóng dotcom mô hình chung trở thành “con tàu khổng lồ giúp người Ấn Độ vượt đại châu”. Giá thuê cáp quang chẳng khác nào miễn phí đã tạo một lực mạnh mẽ cho Mỹ “đẩy” các công việc đơn giản, có chi phí cao nếu làm tại Mỹ ra nước ngoài, mà lựa chọn số một là ẤN ĐỘ.
Ø Người Ấn Độ không chỉ trở thành “người gõ văn bản “ cho Mỹ, họ còn là người gia công phần mềm, bảo trì hệ thống, quản trị nhân lực và sau đó là “suất khẩu phần mềm” và chen chân vào những lĩnh vực “đắt giá nhất” tại Mỹ. Họ không cần ra nước ngòai, có thể ở tại Ấn Độ làm việc cho Mỹ. Ngược lại các công ty Mỹ, sau khủng hoảng tìm mọi cách cắt giảm chi phí, tinh giảm lao động. Một lượng lớn người nhập cư từ Ấn Độ không còn việc làm họ quay trở lại quê hương. Sử dụng kiến thức , kinh nghiệm của mình tạo nên một trong những nước có nền công nghệ thông tin phát triển nhất TG.
Ø Ấn ĐỘ là điển hình của một nước nghèo,trì trệ sử dụng toàn cầu hóa, TMĐT để thay đổi bộ mặt đất nước, những họ cũng là điển hình của những mặt trái Toàn Cầu Hóa, đó là sự chênh lệch giầu nghèo và sự phát triển “thiên lệch” của nhiều ngành kinh tế. Nhưng họ vẫn làm được điều mà chúng ta phải học tập và khâm phục. Không quá nếu coi Ấn Độ là tấm gương cho việc phát triển CNTT nói chung và TMĐT nói riêng của nước nhà.
Ø Vậy điều gì đã làm nên điều thần kì mang tên Ấn ĐỘ? Có được điều đó, trước hết là nhờ sự định hướng đúng đắn và những thuyết sách “mạnh dạn và kiên quyết” trong giáo dục. Sau đó là sự quyết tâm khi mở cửa, và tầm nhìn của những người đưa ra thuyết sách. Không ai biết rằng khi xây dựng những viện nghiên cứu khoa học đầu tiên của Ấn ĐỘ, Những nhà lãnh đạo Ấn Độ lúc đó có “lường trước” được những gì mà chính giáo dục đã mang lại cho tương lai của Ấn Độ hay không? Và với những tiền để đó, chúng ta tin rằng, dù có hay không một sự cố Y2K, một bong bong dotcom thì Ấn ĐỘ hay bất kì một nước nào coi trọng giáo dục, có tầm nhìn và biện pháp thúc đẩy giáo dục phát triển đều sẽ tìm được cơ hội của mình “để bứt phá” để tạo ra được một điều thần kì mang tên họ, như Ấn ĐỘ, Nhật Bả
n, Hàn Quốc và tới đây là Trung Quốc đã và sẽ làm. Không phải ngẫu nhiên mà TQ gần đây lại đổ ra “nhỉều tiền đến vậy” để nghiên cứu khoa học, để mời gọi các nhà khoa học, và bởi vì nguồn gốc sâu xa nhất của sức mạnh Mỹ, công nghệ Mỹ chính là sức mạnh của tri thức và sức mạnh của tiền dành cho những nghiên cứu tri thức. Họ làm chủ những thành tựu lớn nhất của loài người thì không khó hiểu khi họ trở thành người giầu có nhất, thịnh vượng nhất. Điều đó chỉ thay đổi , khi một dân tộc khác “chiếm được hay sang tạo nên” những tri thức mới, những nguồn sức mạnh mới qua mặt Mỹ.
Ø Nhưng trên tất cả đó chính là yếu tố con người. Nó là rào cản lớn nhất nhưng cũng làm sức mạnh lớn nhất mà chúng ta có để không chỉ làm chủ TMĐT mà còn làm chủ quá trình toàn cầu hóa tại Việt Nam và trên TG.
Ø Quay trở lại Việt Nam, chúng ta có thể dễ dàng nhận ra những rào cản trong việc tận dụng nguồn lực chất lượng cao. Nếu trước đây, “chẩy máu chất xám” là một vấn đề “nhức nhối” làm những nhà quản VN phải đau đầu, mà thực tế, cho đến nay vẫn chưa tìm ra được lời giải thực sự, thì hôm nay, với sự bùng
nổ mạng internet, sự bành trướng của các tập đoàn đa quốc gia, và đặc biệt là vai trò TMĐT, nguồn lao động chất lượng cao của VN không cần phải “xuất ngoại” nữa, mà với các dịch vụ hỗ trợ của TMĐT, họ có thể sống và làm việc cho các tập đoàn nước ngoài ngay tại VN. Hay hình tượng hơn, với các đường cáp quang nối chằng chịt xuyên biên giới, cũng giống như ẤN ĐỘ, chính chúng đã tạo cho chúng ta một phương tiện để vượt qua biên giới mọi quốc gia, cho ta những cơ hội như mà lịch sử đã trao cho Ấn ĐỘ, nguồn nhân lực từ khắp các nước không chỉ trở thành một “mối lo ngại” thực sự cho công đoàn các nước phát triển, mà còn là thách thức, là sự cạnh tranh giữa các nước “suất khẩu trí tụê” với nhau. Và một lần nữa để chiến thắng ta lại cần tri thức.
Ø Các nhà khoa học, các sinh viên ưu tú của ta sẽ được các công ty nước ngoài đưa vào những môi trường làm việc, nghiên cứu tốt nhất để họ “mặc sức sáng tạo”, “ném” họ vào những phòng thì nghiệm mà có lẽ chúng ta cũng khó có thể trang bị cho những nhà khoa học của ta…Đó có thể là trung tâm nghiên cứu và phát trỉên của Microsoft đặt tại Châu Á (tại một thành phố của TQ mà tôi không nhớ tên,) trong vài năm gần đây, đã đóng góp tới 60% những ý tưởng về công n
ghệ cho Microsoft, Microsoft đã không ngần ngại tuyên bố rằng trung tâm nghiên cứu tại đậy là trung tâm hoạt động hiệu quả nhất của họ. Để tìm ra nguyên nhân chắc cũng không quá khó. Khi đến trung tâm này, không lúc nào người ta thấy tòa nhà vắng bóng người, phòng thí nghiệm của họ tấp nập từ sang sớm hôm nay đến sang sớm ngày hôm sau, vì sao, vì những người vào đây, không chỉ có giới khoa học đam mê công nghệ mà còn là lực lượng những sinh viên xuât sắc nhất TQ đã được tuyển trọn. Họ trải qua những cuộc tuyển trọn khắt khe, để được vào đây nghiên cứu, thậm trí không cần nhận lương, chỉ để có thể đựoc làm việc trong những phòng thí nghiệm hiện đại nhất, sử dụng những công nghệ tiên tiến nhất, được thỏa mãn ước mơ “nghiên cứu khoa học” . Nhưng điều đó cũng thể hiện “một tầm nhìn” xa hơn của thanh niên TQ, họ muốn làm chủ khoa học, làm chủ công nghệ không phải chỉ để đuổi kịp mà là để vượt lên trên TG.
Ø Còn tại VN, các trung tâm của Microsoft chẳng hạn, dù chưa được đầu tư nhiều, nhưng nó cũng hút một lượng lớn những sinh viên ưu tú. Cộng thêm những học bổng, những trường quốc tế, liên doanh, chúng ta đang “chẩy máu từ bên trong” chứ không chỉ đơn thuần chẩy ra nước ngoài như trước. Giải pháp thì ai cũng biết, đó là thiết lập những chương trình hỗ trợ các viện nghiên cứu, xây dựng những chính sách thu hút nguồn nhân lực có khả năng làm việc cho các công ty trong nước, đẩy mạnh giáo dục và nghiên cứu khoa học. Đồng thời thúc đẩy mạnh mẽ việc giáo dục về ý thức hệ, về lí tưởng cho chí ít cũng phẩi là sinh viên các trường đại học. Nếu không chúng ta có thể đối mặt với một thế hệ “mất phương hướng” hoặc chỉ lo vun vén cho bản thân trong 10 – 15 năm nữa! Chúng ta sẽ phải đối mặt với hậu quả của việc thiếu chuẩn bị trước cơn lốc toàn cầu hóa, mà TMĐT ở đây chỉ là một trong những thách thức có thể “nuốt gọn” ngành dịch vụ nhỏ bé trong nước . Đó là những việc “nên làm” và “cần làm ngay” nhưng thực sự không dễ dàng.
Ø
Tuy nhiên, mặc dù hiện tại rất nhiều những tri thức, những nhà khoa học,các các nhân đang làm việc “cống hiến” cho các doanh nghiệp nước ngoài, tuy nhiên, nếu nhìn xa hơn một chút, nếu trong tương lai, chúng ta có thể thu hút được nguồn lao động trình độ cao này quay trở lại VN, thì đó có thể lại chính là nền tảng về nhân lực cho các ngành công nghiệp kĩ thuật cao của VN. Lịch sử đã cho chúng ta thấy rằng, thậm trí cho đến nay, chúng ta vẫn khó lòng có thể tự đào tạo được một đội ngũ thay thế cho những nhà khoa học “gạo cội”, những thế hệ ưu tú đâu tiên của VN được gửi sang Liên Xô và một số nước XHCN từ vài thập niên trước để học tập. Điều đó có nghĩa là gì? Điều đó có nghĩa là tác dụng ngược lại hoàn toàn có thể xảy ra đối với các nước phát triển. Nếu ta có thể mời gọi đội ngũ “kĩ thuật cao” này về với chính sách ưu đãi phù hợp, thì với những kiến thức họ mang trở về, có thể sẽ là sự khởi đầu cho việc VN bắt kịp trình độ TG, đó là điều TQ đang làm, còn ẤN Độ đã sử dụng nó để phát triển vượt bậc trong ngành CNTT. Đây cũng là vấn đề mà chính phủ các nước phát triển “hết sức lo ngại”, vì thay vì tìm việc ngay sau khi tốt nghiệp, du học sinh hiện nay có xu hướng tìm kiếm một công việc ở quê hương. Cho dù là một công việc cho tập đoàn nước ngoài thì, họ cũng đóng góp rất lớn vào nền kinh tế bản địa, và góp phần “giảm bớt công ăn việc làm” tại các nước phát triển.
Ø Mối lo ngại đó càng rõ ràng khi các nước phát triển, hoặc đói phó với dân số già, hoặc phải đối phó với một thế hệ thanh niên “không quan tâm tới chính trị và khá bảo thủ”, họ chỉ mong muốn được tăng lương, giảm giờ làm và có chế độ bảo hiểm, an sinh xã hội hào phóng. Mà “an toàn tài chính” hay về hưu dựa vào các chế độ an sinh xã hội, các quỹ hỗ tương… liệu có “thực sự” an toàn trong thời toàn cầu hóa hay không thì có lẽ sẽ “nổ” ra một “thảo luận dài và gay gắt”. Doanh nghiệp thì “không kham nổi” chế độ “hậu về hưu” của những “nhân viên quý tộc” này. Tình trạng đó, đã bắt đầu khơi mào cho một nàn sóng rút đầu tư ra khỏi những nước phảt triển kể cả các ngành kĩ thuật cao, khi mà trình độ công nhân ở những nước đang phát triển đã đủ để làm chủ được công nghệ.. (Mỹ dường như là một trong những nước ít phải đối mặt với nguy cơ này nhất vì chính sách nhập cư của mình, còn đa số các nước khác đều gặp khó khăn và lúng túng khi áp dụng những chính sách ổn định và củng cố nguồn lao động của mình. Nhưng nước Mỹ trong tương lai sẽ gặp rắc rối lớn về các chính sách liên quan đến việc nghỉ hưu của người lao động, và hậu quả do chính sách tiền tệ đã áp dụng trong việc dập tắt khủng hoảng những năm 2001-2003. Có lẽ sẽ không chỉ có một vài nước phát triển “suy sụp” trước những nàn sóng kiểu Hippi của thế hệ trẻ đã từng gây không ít khó khăn cho nền kinh tế Mỹ mà theo tôi, đó còn là nguy cơ của một ĐẠI KHỦNG HOẢNG trong tương lai không quá xa, cuộc suy thoái này sẽ là “cơ hội” để “phân chia lại” tài sản TG nếu nước Mỹ không tìm được cách (hay nói chính xác hơn là tìm ngoại tệ) để giải quyết những “trách nhiệm” và “hậu quả” của một thời gian dài “chi tiêu phung phí”. Nếu một ai đó không tìm hiểu nhiều về chính sách tài chính của nước Mỹ sẽ “bất ngờ” hoặc “nghi ngại” trước những nhận định trên, nhưng nếu có thời gian nghiên cứu kĩ, sẽ có rất nhiều chuyên gia đưa ra nhận định tương tự.Quốc gia phá sản, không phải là trường hợp hi hữu của một vài nước.).
Ø Nếu xu hướng này tiếp tục phát triển, thì có lẽ chúng ta nên chuẩn bị trước một cuộc “đại khủng hoảng”, đó là cơ hội lớn nhất, đồng thời cũng là thách thức lớn nhất, chúng ta có thể trưởng thành, hưởng lợi từ xu thế này, những cũng có thể là suy sụp. Dù gì đi nữa, một cơn địa chấn nhỏ với nền kinh tế TG, cũng sẽ có tác động lớn vô cùng tới VN. Mọi việc đã rất khác năm 1997. Và trước khi điều đó xảy ra, chúng ta cần “chiếm” được vị thế nhất định của mình trong nền kinh tế TG. Bong bong dotcom đổ vỡ, vô số các công ty phá sản, nhưng nó không thể làm chậm bước tiến của yahoo, google… đó chính là bởi dịch vụ họ cung cấp, và bởi nhà đầu tư khắp nơi trên TG tin tưởng rằng, đó là thứ có thể “kiếm ra tiền”. Đó là dẫn chứng hùng hồn rằng, doanh nghiệp có thể đứng vững và phát triển trong bất cứ điều kiện nào, miễn là dịch vụ nó cung cấp là cần thiết và ưu việt nhất. Đó là thứ mà các doanh nghiệp TMĐT VN cần hướng tới.
Ø Hiện tại,các tập đoàn lớn không còn bị ảnh hưởng bởi những tư tưởng “dân tộc” trong kinh tế, hay những lời kêu gọi đầu tư bằng “tinh thần dân tộc” như trước kia. Đơn giản đó là do quá trình “xã hội hóa” một loạt các tập đoàn, các thể chế tài chính lớn của TG. Những thể chế ấy, giờ là những công ty đa quốc gia, người sở hữu cũng vậy, nó không thuộc về một nước nào, và chỉ đầu tư vào những nơi có lợi nhuận cao nhất. Vậy đó là gì?Đó là “cơ hội” cho chúng ta. Là cơ hội để bất kì nước nào đuổi kịp và tạo dựng một chật tự thế giới mới về kinh tế! Nếu ta hiểu và nắm bắt được những có hội, những quy luật mà lịch sử mang lại này, chúng ta có cơ hội để thay đổi bộ mặt của đất nước! Đó hoàn toàn không phải là viễn cảnh quá xa vời, vấn đề là chúng ta có quyết tâm làm hay không và làm đúng ở mức độ nào. Nhưng một điều có thể khẳng định chắc chắn, nếu chúng ta không làm, có thể TQ, Hàn Quốc , Thái Lan hay Singapo sẽ làm điều đó. Làm điều mà Mỹ đã làm để qua mặt Anh …
Ø Lý do vì Chúng ta có thể thể dễ dàng nhận thấy sức mạnh, sức chi phối của các công ty như Microsoft, như yahoo, như google, ebay, hay amazon.. Không một nước nào là “không có đủ” ”tiềm năng” xây dựng các công ty như vậy, nhưng tât nhiên, không phải là một sớm một chiều, và nếu chúng ta chỉ ngồi đây « lạc quan tếu » kiểu …« cờ đến tay ai người ấy phất » thì chắc chắn sẽ không có ngày đó thật. Việc của chúng ta là hành động, là phấn đấu, học hỏi không ngừng. Và như thế một vấn đề nữa lại phát sinh đó là đòi hỏi ...« học cái gì, học ở đâu ? » Đó là thứ chúng ta « có quyền » đòi hỏi trách nhiệm từ các cơ quan hoạch định và thực hiện chính sách.
Ø Lạm bàn đến giáo một chút, với việc định giao cơ chế tự quản cho các trường Đại Học, thì không biết, liệu những trường này, có tập trung “đúng” vào những mục tiêu, những ngành nghề mà cần “ưu tiên” đào tạo? Hay chỉ tập trung chạy theo doanh số, theo lợi nhuận, nếu thực tế là như vậy, đây sẽ trở thành thảm họa. Việt Nam sẽ tiếp tục lạc hậu so với TG mà không thể cứu vãn, nếu cứ để chất lượng gd đại học như hiện nay chứ chưa nói đến việc chất lượng còn có thể “thê thảm” hơn nữa. Hơn lúc nào hết, đây là lúc mà chúng ta cần một “hệ thống giáo dục – có định hướng – một cách cứng rắn” – (đặc biệt là giáo dục đại học). Chúng ta cần “bạo tay trong giáo dục”. Nhưng, nếu không “chắc chắn” có hiệu quả thì có lẽ chúng ta “chưa lên quá vội vàng”. Và theo tôi thứ “cực kì quan trọng” đó chính là “SỰ KIỂM SOÁT ĐỂ ĐỊNH HƯỚNG” mà chúng ta không nên từ bỏ, chí ít là trong giai đoạn này. Chúng ta có thể khuyến khích các trường tư, trường tự chủ, nhưng cần xác định rõ “GIỮ LẠI” những trường nào.Tự chủ trong GD đại học, có rất nhiều điểm ưu việt, nhưng chúng ta chưa biết việc thực hiện nó ở các trường “ưu việt” đến mức nào, và bộ giáo dục, vụ đại học có “đủ sức” quản lí khi triển khai trên diện rộng hay không? Một chính sách mà có thể gây tác đông lớn đến tương lai của đất nước, và càng quan trọng khi chúng ta muốn hướng tới một NỀN KINH TẾ TRI THỨC, thì thiết nghĩ, có lẽ chúng ta cần “cẩn trọng hơn” trong mọi hành động, không thể phó mặc cho các trường được.
Ø Vậy cụ thể chúng ta phải làm gi ? Có lẽ đã đến lúc chúng ta đánh thức lại “tinh thần dân tộc”, “tinh thần hy sinh” mà dừờng như là những thứ đã không thể hiện được đúng vai trò của nó trong thời gian gần đây. Thứ tình cảm, lý tưởng vốn là « đặc chưng » của mỗi người đân VN, nhưng gần đây dường như không thể hiện được vai trò thực sự to lớn của nó trong tình hình hiện tại. Khi mà một bộ phận không nhỏ thanh niên của chúng ta hiện nay dường như « đang ngủ quên » trong cuộc sống hiện tại. Đã đến lúc chúng ta « rời xa »khẩu hiệu « xóa đói- giảm nghèo » ĐÃ đến lúc, chúng ta phải làm giầu, phải đưa đất nước đuổi kịp thế giới . Với TOÀN CẦU HÓA và những công cụ đầy sức mạnh của nó như TMĐT, chúng ta hoàn toàn có thể làm được ! Và đó, không phải là nhiệm vụ của riêng bất kì ai, mà đó là nhiệm vụ của tất cả mọi người dân Việt Nam, dù đang sống ở bất kì đâu và làm việc cho bất kì ai ! Bất kể đó là một người nông dân, hay một nhà khoa học, một trí thức hay chỉ là một người lái taxi. Đã đến lúc, chúng ta thức tỉnh sức mạnh đã giúp thế hệ trước đánh đuổi giặc Pháp, giặc Mỹ, thứ sức mạnh đã làm nên thần kì Nhật Bản. thứ sức mạnh đã tạo nên Hàn Quốc. Chúng ta hãy cùng chia sẻ với những topic, mà người khơi mào là những bạn trẻ VN tại nước ngoài, với những chủ đề « sống có lí tưởng » ; « làm giầu »… đã có hàng ngàn lượt trả lời ! Chúng ta biết rằng những người xa quê hương vẫn hướng lòng mình quay trở về tổ quốc. Chỉ một yếu tố đó thôi, đã cho chúng ta niềm tin, niềm tin để xây dựng một nước Việt Nam giầu mạnh. Chúng ta sẵn sàng làm những người công nhân, kĩ sư, giáo viên, nông dân sống cống hiến, giống như những công nhân, kĩ sư, giáo viên, nông dân Nhật Bản đã cống hiến công sức cả đời mình để có một nước Nhật Bản như hiện nay. Đã đến lúc chúng ta tạm ngừng hưởng thụ, tạm ngừng việc chỉ nghĩ đến cái lợi trước mắt, để đối mặt với những thách thức của cả dân tộc. Thách thức mà lịch sử đã giao phó.
Ø Ngành giáo dục của VN (đặc biệt là giáo dục đại học) có lẽ sẽ phải đói mặt với những thách thức lớn nhát trong lịch sử. Thành công hay thất bại của TMĐT nói riêng và KHKT nói chung của VN không phải sẽ được làm sáng tỏ chỉ trong vài ba năm tới mà đó phải là kết quả của cả một quá trình bền bỉ phấn đấu. Để đạt được sự thay đổi đáng kể trong nguồn lao động, có lẽ chúng ta cần ít nhất từ 10-15 năm. Nhưng chúng ta “phải chấp nhận điều đó” VÀ PHẢI LÀM càng nhanh càng tốt. Và từ lúc đó, chắc chắn vị thế Việt Nam sẽ được cải thiện rất nhiều, đó là cái đích mà chúng ta cần hướng tới.
Ø Và sau cùng, nói gì thì nói, dù phảt triển TMĐT ở mức độ nào, thị thị trường chúng ta hướng tới vẫn là thị trường toàn cầu, và nó chịu sự chi phối, ảnh hưởng trực tiếp từ thị trường này. Đồng thời cúng ta cũng phải nhận biết sâu sắc một điều rằng, toàn cầu hóa và thương mại điện tử chúng luốn đi liền với nhau và đã bộc lộ rất nhiều ứng dụng, thành quả cho việc phát triển kinh tế của các nước ứng dụng nó. Nhưng trong thời gian gần đây, dường như người ta bàn cãi nhiều hơn về vấn đề được mất của toàn cầu hóa. Đôi lúc họ coi TMĐT là “con dao 2 lưỡi”. và thực tế đã phần nào chứng mình những khó khăn mà thương mại điện tử thế giới đáng gặp phải…
Ø Cách đây không lâu Dell đã làm xửng sốt thế giới vì kết quả kinh doanh quý 2- 2006 quấ tệ hại, lợi nhuận giảm tới 51% so với cùng kì năm trước. Trước đó không lâu,(và trong cả bài viết của tôi) Dell vẫn được cói là ví dụ mâu mực cho mô hình kinh doanh thời toàn cầu hóa, của kỷ nguyên nối mạng, của chuỗi cung ứng hiệu quả ứng dụng trên nền của TMđT. Đó là những dịch vụ cho phép khách hàng chỉ cần ngồi nhà, đặt hàng và máy tính sẽ được mang tới tận nơi theo đúng yêu cầu của họ. Còn môi hình chuỗi cung, đó là mô hình tiêu biểu cho sản xuất thời toàn cầu hóa, khi mà mỗi linh kiện được đặt hàng tại những quốc gia có lợi thế cạnh tranh về giá cả tốt nhất, chúng chỉ được lắp ráp khi có đơn đặt hàng.
Ø Nhưng vấn đề là ở chỗ, tất cả các bộ phận của chuỗi cung ấy, không hẳn là đã tiết kiệm chi phí như người ta tính tóan, mà nó còn phát sinh một lọat các chi phí quản lí, điều hành và hơn cả nó dễ bị ảnh hưởng, dễ bị tác động bởi tình hình TG. Mà khi đó, dù chỉ một mắt xích trong chuỗi cung gián đoạn cũng đồng nghĩa với việc sản xuất bị định trệ. Nói cách khác Dell đã tự làm khó mình. Nhất là khi tình hình TG ngày càng trở lên mất ổn định tại một só khu vực. Sự mất ổn định đó kéo theo an ninh nghiêm ngặt đối với tât cả các loại hàng hóa và các loại hình dịch vụ, cản trở hạt động và tăng chi phí của chuỗi cung.
Ø Không chỉ Dell, việc Apple với chiếc máy nghe nhạc ipod gây xôn xao dư luận do đối tác lắp ráp của họ tại TQ “khai thác” những công nhân lao động quá mức cho phép và với đồng lương, điều kiện làm việc quá thấp. Dù chỉ dừng lại ở việc gây xôn xao dư luận nhưng nó đã làm xấu đi hình tượng của một chiếc ipod vốn là biểu tượng của sự sảnh điệu ,trẻ trung, năng động của giới trẻ thế giới, nay lại gắn thêm hình tượng nó được lắp ráp cũng bởi những thanh niên, nhưng ở TQ và trong những “nhà máy tồn tàn” với đồng lương rẻ mạt.
Ø Và Cũng giống như một số người chợt nhận ra rằng, đôi lúc, khách hàng không chỉ muốn ngồi nhà đặt hàng sp, mà họ muốn tự tay chọn lựa nó…
Ø Lưu chuyển vốn nhanh dẫn tới nguy cớ không thể kiểm soát: Đó còn là nhưng giao dịch tiền tệ “xuyên biên giới”. Nếu một thị trường trước kia biên động thì có lẽ sẽ tốn rất nhiều thời gian để nó có thể làn sang các thị trường khác, thì ngày nay, thời gian chỉ tính bằng phút, bằng giây. Và như thế là “không có cơ hội” cho bất kì một chính sách điều tiết nào. Hàng loạt các ngân hàng, các tổ chức tài chính tại ĐÔNG Á đổ sụp năm 1997 là một trong những “hồi chuông cảnh tỉnh” cho những chính sách thiếu thận trọng về tài chính, về điều tiết, về đâu tư. Môt phần lớn trách nhiệm là do những khoản đàu tư thiếu hiệu quả và sự thiếu giám sát, can thiệp kịp thời của nhà nước. Nhưng cũng không thể phủ nhận một sự thật đau xót là, những người đầu tiên đầu cơ, phá giá đồng nội tệ các nước đó lại chính là người dân nước họ. Chính sự hoảng loạn và thiếu kiến thức sẽ càng làm trầm trọng thêm những “đợt khủng hoảng” trong tương lai.Còn với hòan cảnh Việt Nam hiện nay, nguy cơ đối mặt với khủng hoảng kiểu như năm 1997 không nhiểu, nhưng “nguy cơ” ngay trước mắt của chúng ta lại là vấn đề trả nợ nước ngoài. Từ năm nay 2006 đến 2010 mỗi năm nước ta phải trải 2 tỷ đô tiền nợ. Ta sẽ lấy đâu ra bằng này tiề
n? Rút chỗ này, cấu chỗ kia thôi! Hãy nghĩ đến để làm được 2 tỷ đô, VN cần bán bao nhiêu tân lúa, bao nhiêu thùng dầu thô? Để các cấp lãnh đạo ‘HÃY CÂN NHẮC’ trước những quyết định dầu tư trị giá HÀNG TỶ ĐÔ. Đó là mía đường (1 tỷ), là nhà máy lọc dầu Dung Quất (4 tỷ), là sân bay Long Thành (14 tỷ), nhà máy đạm Phú Mỹ hay Hầm Thủ Thiêm. Thế giới không thiếu gì câu chuyện cả một quốc gia vỡ nợ như Ba Lan, Brazil, Argentina hay Bắc Triều Tiên, và không ai mong muốn Việt Nam sẽ có tên trong đó. Vay nợ là càn thiết để phát triển, nhưng nếu không quản lí nổi nó thì thà đừng vay còn hơn. Đừng tạo gánh nặng cho tương lai vì những mục đích chính trị hay “trên trời dưới biển”. Dân mình còn nghèo lắm. Chúng ta hi vọng vào WTO, dưới sự giám sát quốc tế, chúng ta “có thể tin rằng” ODA sẽ “đến tay những người cần chúng”, và những người có thể sử dụng chúng hiệu quả. Và một lần nữa chú ý về nguy cơ “đại khủng hoảng”. Nếu nó đến khi chúng ta đang thực thi những chính sách chủ quan, thiếu thận trọng hay vô ích dựa trên những đồng đola vay nợ thì thảm họa ấy với người Việt Nam sẽ là “chưa từng có”, và có thể, chúng ta sẽ phải “hy sinh vài thế hệ” để khôi phục kinh tê. Bởi chúng ta “hội nhập” vào một thời điểm “không dễ dàng”.
Ø Một khó khăn nữa đó là mô hình kinh tế mà Mỹ muốn xd trên toàn TG, mô hình mà Mỹ vốn rất tâm đắc từ sau chiến tranh TG II,( đó là mô hình mà những công nghệ hiện đại nhất_đồng nghĩa tạo giá trị gia tăng lớn nhất sẽ được đặt ở những nước là “sếu đầu đàn”. Sau đó lần lượt là các công nghệ “ít hiện đại hơn” sẽ được đặt ở các nước tiếp theo, dần cho tới nước cuối cùng là những nước lạc hậu nhất, tập trung khai thác tài nguyên và các ngành công nghiệp giản đơn để xuất khẩu.) mô hình ấy tưởng chừng đã sụp đổ bởi chủ nghĩa dân tộc về kinh tế, tuy nhiên, khi thời đại thông tin bùng nổ, các nước đều nhận ra sức mạnh của toàn cầu hóa là không thể cưỡng lại, do đó, thay vì đứng ngoài mỗi nước đều tìm cách kiếm cho mình một lợi thế cạnh tranh tốt nhất (giành lấy một công việc trong chuỗi cung) họ tập trung sản xuất những sản phẩm hoặc thậm trí một phần của một sản phẩm sao cho có lợi thế về giả cả nhất, rồi xuất sang một nước khác, có thể ở đó họ mới thức hiện việc lắp ráp các linh kiện đến từ nhiều nước.(chuỗi cung của Dell là điển hình).
Ø Nhưng các nước này mau chóng nhận ra, nếu chỉ kế thừa những công nghệ lạc hậu, và chất nhận làm một phần của chuỗi cung bình thường, họ khó có khả năng tiến xa, nhất là với những nước có tham vọng lớn. Nếu họ chỉ gia công hay làm một phần công đoạn không quan trọng trong chuỗi cung họ không thể đuổi kịp TG, mà lại còn phải gánh chịu một lọat các chi phí do “bản quyền” và “độc quyền” đổ lên đầu… Bắt đầu từ những con sếu ở cuối đàn, ý thức và sự bất mãn làn rộng sang “cả đàn sếu” chính sách “dân tộc về kinh tế” lại một lần nữa được đưa ra bàn thảo. Đối với một chuỗi cung đã mà quan hệ đã quá mât thiết, việc thay đổi chính sách tại một số nước, chưa kể đến bất ổn chính trị, tôn giáo, thực sự trở thành một mối lo ngại. Nếu một trong 2 bên từ bỏ liên kết, (từ chối gia công hay đống cửa nhà máy) điều nào xảy ra thì cũng là sự kết thúc của cả một chuỗi cung vốn đang “hoàn hảo”, để tìm được đối tác thích hợp thay thế có lẽ nhà sản xuất sẽ tốn quá nhiều thời gian và công sức. Ho sẽ quay trở lại sản xuất tại chính quốc gia của mình hoặc thu nhỏ quy mô sản xuất, để dễ kiểm soát và chủ động hơn. Điều đó càng được thúc đẩy khi mà tại các nước kém phát triển khoảng cách giầu nghèo đã “đến giới hạn” còn tại các nước phát triển thì bị sức ép của dư luận trong nước, của những người sẽ dùng sức mạnh của lá phiếu để dành quyền lợi cho mình. Bất cứ kịch bản nào xảy ra, thì nó cũng sẽ gây phương hại to lớn đến toàn cầu hóa nói chung và thương mại điện tử nói riêng. Khi mà hàng rào bảo hộ lại tiếp tục mọc nên, khi mà tài chính bị kiếm soát, khi tiền tệ, thông tin, hàng hóa di chuyển “chậm” hơn, đó sẽ là lúc người ta không còn “mặn mà” với TMĐT. Đây là kịch bản xấu nhất, tuy nhiên, ngay cả khi điều đó xảy ra, nó chỉ có thể là tình trạng khủng hoảng “nhất thời”. TMĐT đã, đang và vẫn sẽ là hình thức thương mại của tương lai, là phương thức trao đổi ưu việt nhất, không thể phủ nhận.
Ø Tuy vậy trong tương lai, việc tập trung đào tạo đội ngũ CIO (giám đốc công nghệ thông tin của doanh nghiệp) cần tiếp tục đẩy mạnh. Việc doanh nghiệp phải có một bộ phận chuyên trách, hoạt động chuyên nghiệp, coi TMĐT không chỉ là một dịch vụ hỗ trợ cho thương mại truyền thống mà trở thành một kênh bán hàng độc lập, thậm chí chiến lược. Đội ngũ CIO sẽ liên tục phải cập nhật kiến thức, đưa ra những “thuyết sách” về CNTT cho doanh nghiệp, tránh tình trạng đầu tư vào TMĐT “không đúng thời điểm” giống như một vài doanh nghiệp máy tính VN đã làm, vì để phát triển TMĐT còn rất nhiều yếu tố, đặc biệt là cơ sở hạ tầng. Đáng tiếc là việc thiếu vắng một đội ngũ CIO thực sự chuyên nghiệp lại là tình hình phổ biến tại các doanh nghiệp của ta.
Ø Vậy, như cầu bức bách hiện tại, là nhà nước phải có những “chiến lược” và “những hành động cụ thể” để hỗ trợ doanh nghiệp về việc phát triển CNTT. Nó không chỉ đơn giản như cho doanh nghiệp vay vốn, mà trọng trách của các cơ quan nhà nước, còn lớn hơn nhiều. Đó là việc tổ chức hội thảo chuyên đề, những lớp học bồi dưỡng cho cán bộ chủ chốt các doanh nghiệp, đặc biệt là DN vừa và nhỏ, suất bản sách và xây dựng một chiến lược phảt triển công nghệ thông tin, trong đó có TMĐT, và phải là một kế hoạch “dài hơi”. Coi đó là ưu tiên hàng đầu, cũng giống như “cứu đói” và “xóa mù” cho doanh nghiệp về TMĐT và việc phát triển ứng dụng CNTT cho quản lí, điều hành và sản xuất trong doanh nghiệp. Và quan trọng điều đó phải được làm ngay và làm thường xuyên. Chúng ta hãy bắt đầu từ việc đào tạo một đội ngũ có thể hiểu và sau đó là ứng dụng được sức mạnh của CNTT ,đặc biệt là TMĐT.
Ø Đó là những thách thức đầu tiên, những khó khăng đầu tiên mà doanh nhân thế hệ thứ 4 sẽ phải đối mặt. Dù TMĐT đôi lúc “hơi chững lại” nhưng theo tôi đó là xu thế tất yếu và là cơ hội to lớn nếu ta biết cách nắm bắt. Đây chỉ là những khó khăn tạm thời mà TMĐT TG và TMĐT VN và thế giới Sẽ phải vượt qua.
Hà Nội 30/12/2006
Đây là nội dung bài viết của mình tham dự cuộc thi :
“Đóng góp ý kiến về các vấn đề Thương Mại Điện Tử Việt Nam trong thời kì hội nhập”
Đáng tiếc là mình chỉ được "giải rút" thôi! Nhưng dù sao đó cũng là những suy nghĩ "tâm huyết" của mình!
Đăng lên chia sẻ cùng các bạn!
Rất mong nhận được ý kiến phản biện!
http://www.vietspace.net.vn/Th%c6%b0%c6%a1ngM%e1%ba%a1i%c4%90i%e1%bb%87nT%e1%bb%ad/Ki%e1%ba%bfnTh%e1%bb%a9cTM%c4%90T/tabid/788337/Default.aspx?MHTMLArgs=965611_true_1
